“Deniz Kaza ve Olaylarını İnceleme Yönetmeliği” (“Yönetmelik”) 27 Kasım 2019 tarihli ve 30961 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yayım tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Yönetmeliğin amacı, 1. maddede “deniz kaza ve olaylarının araştırılması ve incelenmesi ile bunlara ilişkin bildirimlerin yapılmasına yönelik usul ve esaslar ile görev, yetki ve sorumlulukları belirlemek” olarak gösterilmiştir.
Yönetmeliğin uygulama kapsamının belirlenmesinde “Kapsam” başlıklı 2. madde hükmü dikkate alınmalıdır. Yönetmelik 2. maddenin 1. fıkrasının a bendinde, Türkiye’nin deniz yetki alanları ile iç sularında Türk veya yabancı bayraklı gemilerin dâhil olduğu veya bu gemiler üzerinde meydana gelen deniz kazası ve olaylarını kapsamına almaktadır. Kural, Türkiye’nin deniz yetki alanlarında gerçekleşen deniz kazaları veya olaylarının coğrafi kapsam içinde olmasıdır. Ancak 2. maddenin 1. fıkrasının b bendinde Türk Bayrağı çeken bir geminin karıştığı bir deniz kazası veya olayının, Dünya’daki hangi deniz alanında olursa olsun Yönetmelik hükümlerine tabi olacağı kabul edilmiştir. Ayrıca Türkiye’nin önemli ölçüde ilgili devlet sıfatını haiz olduğu deniz alanlarında da deniz kaza ve olayları da Yönetmeliğin kapsamına alınmıştır. “Önemli ölçüde ilgili devlet” kavramı Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının y bendinde tanımlanmıştır.
Yönetmelik Türkiye’deki tersane, tekne imal yeri, çekek yeri ve gemi söküm tesislerinde münhasıran geminin tamir, bakım ve tutumu sırasında meydana gelen kazaları kapsamı dışına almaktadır. Bunun haricinde Yönetmeliğin, askeri gemiler ile kamu hizmetlerine tahsisli olup ticari amaçla kullanılmayan devlet gemilerine uygulanmayacağı 2. maddenin 2. fıkrasının b bendinde düzenlenmiştir.
Yönetmelik 7. maddede deniz kazasını bildirim yükümlülüğünü geminin kaptanına, kaptan bildirim yapamayacak durumda ise yerine vekalet eden zabit, geminin donatanı, işleteni veya acentesine bırakmıştır. Bununla birlikte sorumluluk sahası içinde meydana gelen deniz kazalarında ilgili liman başkanlığı da bu bildirimi yapmakla yükümlüdür. Anılan madde kaza bildiriminin en elverişli vasıtalar kullanılarak Ana Arama Kurtarma ve Koordinasyon Merkezi’ne (“AAKM”) yapılması gerektiğini, AAKKM’nin de söz konusu bildirimi elektronik posta vasıtası ile Ulaşım Emniyeti İnceleme Merkezi Başkanlığına (“Başkanlık”) yapılması gerektiğini öngörmüştür.
Yönetmelik 8. maddenin 1. fıkrasında deniz kazalarının incelenmesinin amacını; “deniz kazalarının oluşmasına neden olan gerçek sebeplere ulaşmak suretiyle denizde seyir, can, mal ve çevre emniyetine yönelik mevzuat ve uygulamaların geliştirilmesine ve ileride olabilecek benzer kaza ve olayların önlenmesine katkı sağlayacak tavsiyelerde bulunmak” olarak düzenlemiştir.
Yönetmeliğin 5. maddesinde; deniz kaza ve olaylarının araştırılması ve incelenmesinin Başkanlığın görev ve yetkisinde olduğu düzenlenmiştir.
Deniz kaza ve olaylarının araştırılması ve incelenmesi için görevlendirilecek uzmanlar 6. maddenin 1. fıkrasında sayılmıştır. Aynı maddenin 2. fıkrasına göre bu uzmanların; deniz kazasına karışan gemiye çıkabilecekleri ve gemi üzerinde incelemede bulunabilecekleri, gemi kaptanı, mürettebatı ve diğer ilgililerle görüşebilecekleri, kaza ve olayla ilgili bilgi ve belgelerin örneklerini alabilecekleri ifade edilmiştir.
Yönetmeliğin 9. maddesi Türkiye karasularında ve uluslararası sularda uluslararası sefer yapan Türk bayraklı gemilerde meydana gelen çok ciddi deniz kazalarında, bildirim alınmasından sonra Ulaşım Emniyeti İnceleme Merkezi Başkanının (“Başkan”) onayıyla kaza incelemesi yapılır.
“Deniz kaza incelemesi taslak raporu” başlıklı 13. madde görevlendirilen uzmanların; içerisinde özet, kazaya ilişkin bilgiler, kazanın gelişimi, değerlendirme, sonuçlar, tavsiyeler ve eklerin bulunduğu bir rapor tanzim edeceğini düzenlemiştir. Deniz kaza incelemesi taslak raporu, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ulaşım Emniyeti İnceleme Merkezi Başkanlığı Yönetmeliği’nin 22. maddesi gereğince Değerlendirme Heyeti tarafından karara bağlanır. Karara bağlanan deniz kazası inceleme raporu Başkanlık internet sitesinde yayımlanarak kamuoyu ve ilgililerle paylaşılır.
Yönetmeliğin 17. maddesinde Başkanın gerekli gördüğü hususlarda araştırma yaptırabileceği düzenlenmiştir. Araştırma faaliyeti; deniz kazalarına neden olan unsurlar, deniz kazaları sonucunda ortaya çıkan ve insan, çevre ve gemi ile gemi üzerindeki ve dışındaki teçhizat ve yapılarda meydana gelen olumsuz etkilerin azaltılmasını sağlayabilecek hususlar ve deniz kazalarının bildirimiyle ilgili noksanlıklar hakkında bilgi toplanması amacıyla gerçekleştirilir.
İşbu yönetmelik ile 10 Temmuz 2014 tarihli ve 29056 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Deniz Kazalarını ve Olaylarını Araştırma ve İnceleme Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu bilgi notunda yer alan unsurlar yalnızca bilgi sağlama amacı taşımakta olup hiçbir şekilde bir hukuki görüş teşkil etmemektedir.